BİANET

Orijinali için tıklayın 

SAV

Merhaba dostlar;

Sempozyumumuza hoş geldiniz.

Sempozyumumuzun konusu Emek Eksenli Siyaset.

Ve bu konu Sosyal Araştırmalar Vakfı’nı, vakfımızı bilenlerin dilindeki adıyla SAV’ı heyecanlandırıyor. SAV’ın kendisini tanımladığı cümlenin ilk bölümünü okumama izin verin.

“SAV; kendini "Bireyin, kitlelerin, toplumsal katman ve sınıfların yaşama aktif bir biçimde katılmasını sağlamaya yönelik bir bilgi taşıyıcısı" olarak tanımlar…”

Bu bölümü daha kısa yazma kaygısı taşısaydık emin olun ki şu biçimde yazardık: “Emek Eksenli [bir] Siyaset için bilgi taşıyıcısı”… Şimdi ise Emek eksenli bir siyaseti tartışacağımız, bilgilerimizi, birikimlerimizi paylaşacağımız, yeni bilgiler üreteceğimiz bir bilgi şölenin açılışını yapıyoruz.

Evet! Bu yüzden bu sempozyum bizi, önceki sempozyumlarımızdan biraz daha fazla heyecanlandırıyor.

Emek eksenli bir siyaset üzerine ayrıntılı bir biçimde durmayacağım, zaten sempozyumumuz iki gün boyunca bu işlevi yerine getirecek; ama çok temel birkaç ayrım noktasının üzerinde durmak gerektiğini düşünüyorum: 1980 öncesi emek eksenli bir siyasetin gerekleri çok basitti: Yoksul köylülükle kalıcı bir ittifak temelinde işçi sınıfının siyasetini yapmak, devrimi ve sosyalizmi örgütlemek. Sosyal haklar, ekonomik, siyasal, sosyal reformlar bu mücadelenin yan ürünleri olarak gelirdi.

Din? O feodalizme tekabül ediyordu.

Ulus? O Kapitalizmin ürünüydü.

Din ya da inanç dünyası toplumsal alandan bireysel alana sürülmüştü ve orada kalmalıydı.

Ulus sorunu daha karmaşıktı ve aynı zamanda yaşadığımız anın bir sorunuydu: Kapitalizm, kendi sınıfında yarattığı o doyumsuz kâr güdüsü ile -insanlığın tüm birikimlerini ve doğanın tüm kaynaklarını acımasızca tüketmek pahasına - dünyanın tüm bölgelerini üretime açıyor, pazar haline dönüştürüyordu. Ve bu süreç aynı zamanda bu pazarlar üzerinde egemenlik mücadelesinin bir ürünü olarak ulusları ve ulusların egemenlik mücadelesini de tarih sahnesine sokuyordu.

Gelişmesinin belirli bir aşamasında kapitalizm, emperyalizme dönüşüyor ve hızla değişen dünyanın üzerinde bir yandan emperyalist tahakküm için kendi aralarında ve karşıtları ile mücadele eden emperyalist ülkeleri, diğer yandan uluslaşan ve kendi topraklarındaki egemenlik hakları için mücadele eden ulusal hareketleri ve ulus devletleri doğuruyordu. Tarihsel bir gerçeklik olarak ulusları yok saymak mümkün değildi. Emekten yana bir siyaset; ulusların emperyalizme karşı bu mücadelelerini destekler ve kendi programında ulusların kendi kaderlerini tayin hakkını tanır ve bu taleplerini yükselten ulusların arkasında dururdu. Ama emekten yana bir siyaset,  uluslar arasıydı ve hedefi tüm uluslardan sınıf kardeşleriyle birlikte, dünyanın tüm alanlarına üzerinde “herkesten yeteneğine göre, herkese ihtiyacına göre” yazan bayrağı dikmekti. Bu hedefe ulaşıldığında, tüm uluslar ve dinler, toplumsal eşitliğin, özgürlüğün, kardeşliğin hüküm sürdüğü topraklarda yaşarlardı.

Devrim, aynı anlama gelmek üzere yeni bir dünya, tüm duygu ve duyularımızla hissedilebilecek, tutulabilecek kadar yakındı.

Aynı zamanda olması gerekmiyordu ama oldu; önce bu topraklarda yenildik, sonra dünya ölçeğinde… Sonrasını hemen hepimiz yaşadık biliyoruz:

Kapitalizm adına tarihin sonu geldiği ilan edildi. Ekonomik alanda vahşi bir biçimde uygulanan ve koşulları oluştuğunda tüm ülkelere dayatılan ekonomik politikalara, siyasal ve toplumsal alanda gelecek umudunu ve ütopyalarını yok eden, her şeyi yaşanan anla değerlendiren, bireyleri tek başınalaştıran ve atomize eden,  tüm toplumsal dokuyu parçalarına ayıran ve insanlığın doğasından gelen ya da tüm tarihsel geçmişi boyunca ürettiği tüm farklılıkları aynı zamanda bir problem ve siyaset alanına dönüştüren politika ve ideoloji üretimi eşlik etti.

Ülkemizin siyaset alanındaki bugünkü fotoğrafına girmek de gereksiz görünüyor. Fakat emekten yana bir siyasetin yaşanan bu sürecin sonunda bu dönemde:

İşsizler, tüm çalışanlar ve kent ve kır yoksullarına yaslanan

Çalışsa da çalışmasa da, işyerinde ya da evde en çok sömürülen ve ezilen, giderek toplumsal hayattan dıştalanan kadınların güvenini kazanan ve harekete geçiren

Gençliği, 80 öncesi mücadelenin taşıyıcısı olan ve aynı zamanda üstü örtülü biçimde olsa da yenilginin büyük payının sahibi olmakla suçlanan gençliği kazana

Ülkemizi her gün kanatan Kürt sorununun çözümünü içeren ve tüm azınlıklar ve milliyetler arasında kardeşliği ve birlikte yaşama idealini güçlendiren

Yoksul müslümanları saflarına kazanan

Alevilerin yaşadığı korku ve tereddütleri gideren

Çözümleri, anlık, eş zamanlı ve tutarlı olarak üretmesi; bu çözümlere

Artık üretilen kirlilikleri soğurma kapasitesinin sonuna geldiği her geçen gün daha fazla açığa çıkan doğanın ekolojik dengelerini esas alan fakat üreten bir ekonomiyi savunan bir ekonomi politikasının eşlik etmesi,

ve tüm bu politikaları ve çözümleri geliştirirken de kendi içinde ve safında gördüğü tüm sınıf ve tabakalar ile ilişkisinde ve tüm ülkede

Tutarlı, eşitlikçi ve katılımcı bir demokrasiyi savunması, bu demokrasiyi öğrenerek, kendi içinde uygulayarak ve geliştirerek savunması

gerekiyor.

Diğer yandan yaşadığımız bu kriz günlerinde hangi dinden, ulustan ya da cinsiyetten olursa olsun işçileri, köylüleri, tüm çalışanları,  kent ve kır yoksullarını bekleyen açlık, daha fazla yoksulluk ve sefalettir.

Emekten yana siyasetin aynı zamanda, krize karşı uygulanabilir bir mücadele programının ve tutumunun olması gerekiyor.

Emekten yana olsun olmasın her türlü siyaset örgüt ve güç ile yapılır. Emekten yana siyasetin belki de ilk sorunu bu siyaseti kalıcı ve sürekli biçimde uygulayacak örgüt sorunudur. Bu örgütün ülkemizin verili koşullarında nasıl ya da hangi örgüt olacağının cevabı ise ancak ve ancak süreç içinde ve hep birlikte alacağımız tutumlarla verilecektir. Son dönemlerde birçok alanda oluşturulan platformlar, sendikalar, meslek örgütleri ve emek örgütleri arasında geliştirilen birlikler ve bu yönde atılan siyasi adımlar umutlu olmamızı sağlamaktadır.

Ancak bu tür örgütlere ve güce sahip olduğumuz ölçüde Devrim ve Sosyalizm tekrar yakın bir geleceğin hedefi haline gelecektir.

Sözlerimi, SAV’ın tanıtım cümlesinin ikinci bölümünü esas alarak tamamlamak istiyorum.

SAV; …; toplumda ve üyeleri arasında dayanışma duygu ve bilincinin geliştirilmesine özel bir önem verir.

Emek eksenli bir siyasetin temsilcisi olduğunu iddia ettiği sınıf ve tabakaların toplumsal yaşamın yeniden üretim sürecindeki konumlarından da kaynaklanan en güçlü yanları sahip oldukları bu dayanışma potansiyelleridir. Ve geliştirilmesi gereken, somut bir olguya dönüştürülmesi gereken de bu potansiyeldir.

Gerçekten SAV’ın kendisinin de ürünü olduğu ve hemen tüm faaliyetlerine damgasını vuran bu dayanışma duygu ve bilinci, ülkemizin verili koşullarında emekten yana bir siyasetin başarıya ulaşmasının tek koşulu olan birleşmenin ve birlikte mücadele etmenin de ön koşulu ve güvencesidir.

Sınıf Çalışmaları Sempozyumları’nın dördüncüsünü organize eden Türkiye Sınıf Araştırmaları Merkezimiz TÜSAM’a, sempozyumu organize eden TÜSAM gönüllülerine, sempozyuma birikimlerini sunan aydınlarımıza, gönüllü kuruluşlarımızın, emek örgütlerimizin, sendikalarımızın, meslek örgütlerimizin yönetici ve üyelerine, sempozyuma katkıda bulunan sendikalara ve meslek odalarına, sempozyumumuza katılan sizlere, SAV Yönetim Kurulu adına teşekkür eder, sempozyumun emek eksenli bir siyaset için gösterilen çabalara bir katkı olmasını dileriz.

Tekrar Teşekkür ederiz.

Toplumu anlamanın anahtarı: İşçi sınıfı

21 Kasım 2005 -  Nurettin Öztatar - Evrensel

Sosyal Araştırmalar Vakfı’na (SAV) bağlı olarak çalışmalarını yürüten Türkiye Sınıf Araştırmaları Merkezi (TÜSAM) ilki geçtiğimiz yıl yapılan ‘Sınıf Çalışmaları Sempozyumu’ nun ikincisi yapıldı. ‘Türkiye’yi sınıf gerçeğiyle anlamak’ konulu ‘Türkiye’de sınıfların algılanışı, temsili, sınıf çalışmaları ve sınıf kavramının kullanımına bakış’ alt başlığıyla düzenlenen sempozyum Gülhane’deki eski Darphane binasında gerçekleştirildi. İşçi sınıfı üzerine yapılan çalışmaların sunulduğu sempozyumda konuşmacılar, bir taraftan genel olarak toplumu anlamanın yöntemi üzerine konuşmalar yaparken, diğer taraftan bu anlama çabasının ‘olmazsa olmazı’ olan son yıllardaki direniş ve eylemleri, bu eylemleri yapanların dilinden ve onların algısıyla dinleme fırsatı buldu.

Sempozyumun açılış konuşmasını Nail Satlıgan yaptı. Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nden bir grup öğretim görevlisi tarafından yapılan işçi profil araştırması, birçok yönden ülke genelini de yansıtan bir özellik taşıması dolayısıyla oldukça ilgi çekiciydi. Eskişehir’de işçilerin ekonomik, sosyal yapısı ve sorunlarını belirleme amacıyla yapılan araştırmanın sonuçları, toplumu anlamanın yöntemini de göstermesi açısından önemliydi. Son yıllarda örneklerini görmeye başladığımız bu tür alan araştırmalarının önemli bir boşluğu doldurmasının ötesinde, toplumu anlama çabasına da önemli katkılar yaptığı ortada.

Direnişin gösterdikleri

Tülin Öngen’in sunuşunda belirttiği bir ‘zorunluluğun’, yani toplumu anlamanın ancak sınıf gerçeğini, tarihselliğiyle birlikte ele alarak mümkün olabileceğinin görülmesi de bir bakıma bu tür araştırmalarda daha net görülebiliyor. Eskişehir Paşabahçe işçilerinin aktardıkları deneyim içiçe geçmiş bir çok sorunun yeniden ele alınması fırsatını verdi. Sendikal rekabet, işçilerin birbirleriyle ilişkisi, sendikal yapının yaşadığı sorunlar ve özellikle taşeron-kadrolu işçi ayrımının mücadeleye etkilerine ilişkin söylenenlerin sınıf hareketiyle ilgilenenler açısından birçok öğretici unsur içermekteydi. Sempozyumun belki de en önemli işlevi de bu noktada ortaya çıktı. İşçi sınıfı üzerine araştırmaları bilimsel faaliyetinin merkezine koyan bilim insanlarının ulaştığı sonuçlar ve tezlerinin, doğrudan işçiler tarafından anlatılan mücadele deneyimleriyle harmanlanması ve bir bakıma ‘sınanması’. Bu harman, ‘çalışıp didinip, sonunda duvara toslamama’nın olanaklarını da sundu.

Oy verenlerin yapısı

Yüksel Akkaya ve Atilla Göktürk’ün son yerel seçimler öncesinde Mersin genelinde yaptıkları araştırma da önemli gelişmelere işaret etmesi bakımından önemliydi. Mersin örneğinden hareketle, sınıfların yerel seçimlerde nasıl bir tutum takındığı, yaygın olarak bilindiği hali ile kişilere mi yoksa sınıfsal açıdan sorunlarına çözüm getireceğini düşündüğü yere mi yöneldiğinin sorgulandığı araştırma, Mersin’in demografik yapısıyla birleştiğinde ülkenin de bir fotoğrafını yansıtabilecek verilere sahipti. Örneğin ağırlıklı olarak Kürt, Türk ve Araplardan oluşan bir nüfusa sahip olan ilde, sınıf bölünmesinden farklı ayrımların varlığı araştırmayı daha da ilginç hale getiriyor. Yerel seçimlerde Emek Barış Demokrasi bloğuna oy verenlere bakıldığında etnik köken kadar işçi ağırlığının varlığının ortaya çıkması aslında hiçte beklenen bir sonuç değildi. Araştırma, SHP çatısında seçime giren Blok’un aldığı oyların etnik kökeni ne olursa olsun daha çok işçilerden geldiğini ortaya koyuyor. Araştırmanın yapılması sürecinde gerek Akkaya ve Göktürk’e yönelik baskılar; gerekse anket çalışmalarını yapan öğrencilerin gözaltına alınarak araştırmanın engellenmeye çalışılması, bu tür çalışmaları yapanlar açısından da önemli bir zorluğa işaret ediyor.

--------------------------------------------------------------------------------

SEMPOZYUMDA SUNUŞLAR

Sempozyumun birinci gününde üç oturum gerçekleştirildi. Çerçeve sunuşunu Tülin Öngen’in yaptığı birinci oturumda üç sunuş gerçekleştirildi. ‘Marksist sınıf kavramının ve sınıf analizinin ayırt edici özellikleri’ başlıklı sunuşu Tülin Öngen yaptı. ‘İşçi sınıfının kapsamının belirlenmesinde bazı marksist yaklaşımlar ve bu yaklaşımların temel politik sonuçları’ başlıklı sunuş ise F. Ülkü Selçuk tarafından yapıldı. Ahmet Salih Aktaş tarafından yapılan son sunuş ise ‘Sınıf analizleri ve sınıf şemaları: Türkiye örneğine ampirik yaklaşım’ başlığıyla yapıldı. Çerçeve sunuşunu Asuman Türkün’ün yaptığı ikinci oturumda planlanan 4 sunuşun üçü yapıldı. Cahide Sarı tarafından yapılması planlanan ‘Ankara’da atık kağıt işçilerinin deneyimine bakış’ başlıklı sunuş, Sarı’nın katılamaması nedeniyle yapılmadı. Demokrat Parti dönemi Türk sinemasını konu edinen ‘Türk sinemasında sınıfların temsili: Dönemsel bir inceleme’ başlıklı Aslığan Doğan Topçu tarafından hazırlanan tebliğ ise, Topçu’nun yazılı olarak ilettiği tebliğin okunması şeklinde sunuldu. Sempozyumun ilk gününün son oturumunda ise ‘İşçi hareketinden güncel deneyimler’ tartışıldı. SEKA deneyimi, 16 Haziran tersane işçileri yürüyüşü, Eskişehir Paşabahçe işçilerinin deneyimi ve Floret Tekstil deneyimi, bu eylemleri yaşayanlar tarafından anlatıldı.

YÜKSEL AKKAYA

Bir tek cümle ile TÜSAM’ın sempozyumu anlatılabilir mi? Bilemiyorum. Ancak, ilk günkü oturumların ilkini izlerken yüreğimden geçen duyguyu aklımın düşünceye dönüştürdüğü “şey” şu oldu: sermayenin parası varsa, bizim de yüreğimiz var…

Bir kez daha, biraz gecikmeli de olsa (!), düştük yollara. Türkiye Sınıf Araştırmaları Merkezi’nin (TÜSAM) düzenlediği sempozyuma katılıp, umudumuzu yenilemek, coşkumuzu artırmak için…

Vardık ve gördük ki, TÜSAMcılar yine iyi, güzel bir iş yapmışlar. Öyle olduğu için bir hafta sonunda salon doldu, geç saatlere kadar da öyle kaldı. Bu türden toplantıları izleyenler bilir, genelde boş ve ilgisiz geçer. Örneğin Mayıs ayında Türk-İş, DİSK, Hak-İş, KESK, TMMOB ve TTB gibi ülkenin köklü kurumlarının düzenlediği “özelleştirme” gibi hayati önemdeki bir toplantıya katılanlar, kurum temsilcilerinin sayısına bile ulaşmamış, salon boş kalmıştı. Bu hafta sonu gördük ki, genç TÜSAMcılar emeklerinin karşılığını da almışlardır. Zira, salon, coşkusunu, umudunu, heyecanını yitirmemiş eskiler kadar ve onlardan çok gençler ile dolup taşarken, toplantılara, konuşmalara yönelik ilgi de yoğun idi. İlk günkü toplantıda saat 18:30’da salonun hala ilk saatlerdeki heyecan ve kalabalık ile tartışmaları izlemesi bunun en önemli kanıtı olsa gerek.

TÜSAM, bu sempozyumlarla sınıf mücadelesinde önemli mevzi savaşlarının başarısının kanıtı olarak varlığını göstermekte, büyük bir mücadele için, işçi sınıfı adına umut vermektedir. Böyle olduğu için de sınıf mücadelesinin sadece işyerlerinde, sokaklarda değil, bu dolu ve ilgi gören salonlarda da sürdüğünü göstermektedir. Zira, bu sempozyumlar ve onlara gösterilen ilgi sınıflar arasındaki mücadelede, akıntıya karşı kürek çekenlerin inadını, coşkusunu, umudunu gösteriyor, deneyimlerini paylaşarak, onları zenginleştirip, çoğaltıyor. Dün ile bugünü, farklı ama anlamlı deneyimleri birleştirip, bir büyük zenginlik olarak yarına ışık taşıyor, umut taşıyor, coşkusunu artırıyor.

Sempozyumların ikincisini düzenleyen TÜSAM, bu yıl “Türkiye’yi sınıf gerçeğiyle anlamak” istiyor, “Türkiye’de sınıfların algılanışı, temsili, sınıf çalışmaları ve sınıf kavramının kullanımına bakış”ı sorguluyordu. Kuşkusuz, bunları bir sempozyum ile “halletmek” mümkün değil, ancak tartışmak ve anlamak için oldukça önemli. Yurdun dört bir yanından olmasa da pek çok kentinden katılımcının bu sempozyumu önemseyerek, gelmeleri de bunun önemli bir göstergesi olsa gerek.
Sempozyumdaki tebliğleri ve içeriklerini burada dile getirmeyeceğim. Çünkü, bunları değerlendiren gazete yazıları çıktı. Ben daha çok, bu sempozyumların önemi ve anlamı üzerinde durmak istiyorum.

Sempozyum açılışlarının, bir gelenek olarak, işçi sınıfına emeği geçenlere yaptırılması bir kadirşinaslık olmanın ötesinde, bir emeğe saygı da. Bu nedenle çok önemli. Geçen yıl Tülin Öngen’in yaptığı açılışı, bu yıl Nail Satlıgan yaptı. Her iki açılış konuşmacısının seçimini anlamlı bulduğumu belirtmek isterim. Umarım bu sempozyumlar devam eder, böylece pek çok emek yanlısı insan, sadece baskı, sindirme ile değil, bu türden “taltiflerle”, “onur veren” davranışlarla da karşılaşır. Şimdilik, iki açılış konuşmacısının akademisyenlerden oluşmasını belki, bir entellektüel faaliyet olarak “hoş” görelim, ama, bundan sonra ki sempozyumlara, akademisyenlerin dışından da açılış konuşmacılarının davet edilmesini dileyelim.

Bu sempozyumun, güzel yanlarından biri işçi sınıfına emek verenleri de anmak oldu. Bir ilk, başlangıç olarak, oturumlardan biri, “ İşçi sınıfının sosyal gerçekliğine bakmak: saha araştırmalarından örnekler” oturumu, “yakın” zamanlarda kaybettiğimiz İlyas Köstekli’ye adanmıştı. İlyas Köstekli, çalışmaları ile bunu hak etmiş bir emek yanlısı araştırmacı, sendika uzmanı, emekçi idi. Belki, diğer oturumlar da bu türden bir anmayı hak etmiş başka kişilere de adanabilirdi. Örneğin Zehra Kosava, Şoför İdris, vb. Sadece “kaybettiklerimize” mi? Hayır, bugün sembol olmuş, yaşayan genç, yaşlı emekçilere de bazı oturumları adayıp, bugünden onlara olan saygı göstermek ne güzel olur.

Pek çok olanaksızlığı, zorluğu aşarak bize umut veren, coşkumuzu artıran TÜSAMcılara gösterdikleri emek için borcumuz var. Umudunu, coşkusunu yitirmemiş, gelecekten umutlu olarak gelip salonu dolduran “kıdemli” gençler ile “kıdemsiz” gençlere borcumuz var. Zira her ikisi birbirini besleyerek, bir kar topu gibi, bir suya düşen taşın yarattığı halka gibi çoğalıyorlar. Bir de, emek sarf edip, bu sempozyuma katılan konuşmacılara borcumuz var. Kuşkusuz, hiçbir “komplekse” kapılmadan bu sempozyumda yerini alan siyasal yapılara da borcumuz var. Borçlarımızın çoğalması dileği ile, “sermayenin parasına karşı, bizim de yüreğimiz var” dedirten herkese teşekkürler.

Bu emeğin daha sonra bir kitap olarak somutlaşması da bir başka önemli kazanım. Zira, bugün kitapçıların raflarını dolduran kitaplar daha çok sermaye yanlısı. Bu nedenle, işçi sınıfının, sınıf mücadelesinin bir parçası olarak ihtiyaç duyduğu moral kazanımlardan biri olarak, raflardaki emek yanlısı kitap çeşidini artırıp, sonra da hızla bunları “tüketmek” gerekiyor. Geçen yıl yapılan sempozyumun bir kitap olarak raflarda yerini alması, sınıf mücadelesi cephesinde, önemli bir mevzi “savaşı”nın da başarı ile yerini getirildiğini gösteriyor. Çoğalmaları dileği ile…


1 ) www.sendika.org bu gazete haberlerini bir dosya adı altında toplayarak, sempozyum ile ilgili bilgi ihtiyacını giderebilir diye düşünüyorum. Bunu da bir dilek olarak iletiyorum.
2 ) Bu sempozyumları ve bu kadirşinaslıkları önemseyen biri olarak, bu teklifimde ısrarlı olacağımı belirteyim. Zira, TÜSAM’ı TÜSAM yapan güzel davranışlardan biri idi bu. Her oturumun bir işçiden akademisyene, siyasetçiye adanmasından daha anlamlı ve güzel bir şey olmasa gerek.
3 ) TÜSAMcılara ayrıca teşekküre gerek yok, zira bu yazı onlara bir teşekkür yazısı.

http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=3851